એક તરફ, ભારત ચીનને પાછળ છોડીને વિશ્વનો સૌથી વધુ વસ્તી ધરાવતો દેશ બની ગયો છે, તો બીજી તરફ એવા ઘણા દેશો છે જે ઘટતી વસ્તીથી પરેશાન છે. ઇટાલી, દક્ષિણ કોરિયા, રશિયા જેવા દેશોમાં વસ્તી ઝડપથી ઘટી રહી છે અને તેના કારણે કર્મચારીઓની કટોકટી ઊભી થઈ છે અને અર્થવ્યવસ્થાને પણ સીધી અસર થઈ રહી છે. આટલું જ નહીં ભારતનું ગાઢ મિત્ર જાપાન પણ આવી જ સંકટનો સામનો કરી રહ્યું છે. 2008માં જાપાનની વસ્તીમાં ઘટાડો થવા લાગ્યો. ત્યારે ત્યાંની વસ્તી 128 મિલિયન એટલે કે 12.8 કરોડ હતી, જ્યારે 2022માં તે ઝડપથી ઘટીને માત્ર 125 મિલિયન એટલે કે 12.5 કરોડ થઈ ગઈ.
એવો અંદાજ છે કે જો વસ્તી ઘટવાનો દર ચાલુ રહેશે તો 2100 સુધીમાં જાપાનની વસ્તી ઘટીને માત્ર 63 મિલિયન થઈ જશે. મતલબ કે હાલમાં જાપાનની વસ્તી 12.5 કરોડ છે અને આગામી 75 વર્ષમાં તે ઘટીને માત્ર 63 કરોડ થઈ જશે. તેનું કારણ એ છે કે જાપાનનો જન્મ દર ઝડપથી ઘટી રહ્યો છે. આ સિવાય જાપાન સામે બીજી કટોકટી છે. જાપાનમાં એક તરફ નવા બાળકોના જન્મનું પ્રમાણ ઘટી રહ્યું છે તો બીજી તરફ વૃદ્ધોની સંખ્યા પણ વધી રહી છે. વર્ષ 2000માં જાપાનની કુલ વસ્તીમાં વૃદ્ધોની સંખ્યા 17.4 ટકા હતી જે હવે વધીને 2022માં 29 ટકા થઈ જશે.
હવે બીજો ડરામણો અંદાજ એ છે કે જાપાનની કુલ વસ્તીમાં વૃદ્ધોનો હિસ્સો 2100 સુધીમાં 41.2 ટકા સુધી પહોંચી જશે. આનો અર્થ એ થયો કે જાપાનમાં લગભગ અડધા લોકો વૃદ્ધ હશે. જાપાનમાં 2022 ના ડેટા અનુસાર, 15 થી 64 વર્ષની વયની વર્કિંગ વસ્તીના માત્ર 59 ટકા જ રહી ગયા, જે 20 વર્ષ પહેલા 68 ટકા હતી. એવો અંદાજ છે કે 2100 સુધીમાં આ આંકડો ઝડપથી ઘટશે અને માત્ર 51.2 સુધી પહોંચી જશે. જાપાનની આ ઘટતી વસ્તીના ઘણા કારણો છે. પહેલું એ કે લોકો બાળકોના જન્મ અને ઉછેર પાછળ ઘણો ખર્ચ કરી રહ્યા છે. આવી સ્થિતિમાં મહત્વાકાંક્ષી પેરેન્ટિંગના કારણે લોકો વધુ બાળકો પેદા નથી કરી રહ્યા.
એક કારણ એ છે કે જાપાની યુગલો હવે 30 વર્ષની ઉંમર પછી લગ્નને મહત્વ આપી રહ્યા છે. આ કારણે મોટી ઉંમરે એકથી વધુ બાળકો જન્માવવું દુર્લભ છે. જીવનશૈલીમાં બદલાવ પણ તેનું એક કારણ છે. મહિલાઓ પણ હવે તેમની કારકિર્દી પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે અને કેટલીકવાર તેના કારણે લગ્ન અને બાળકોમાં વિલંબ થાય છે. જાપાનની વસ્તીમાં વૃદ્ધોની વધતી જતી સંખ્યાએ જીડીપી પર પણ અસર કરવાનું શરૂ કર્યું છે. કાર્યકારી વસ્તી ઘટી રહી છે અને તેની સીધી અસર હવે અર્થવ્યવસ્થા પર પડી રહી છે. હાલમાં, મહિલાઓ પણ વર્કફોર્સમાં જોડાવાને કારણે આ કટોકટી ઓછી દેખાઈ રહી છે, પરંતુ જેમ જેમ વસ્તી ઝડપથી વૃદ્ધ થઈ રહી છે, આગામી વર્ષોમાં આ કટોકટી વધુ દેખાશે.